Zawiązana w Barze 29 lutego 1768 roku konfederacja wysunęła hasła walki przeciwko kurateli Rosji, kt�rej wojska stacjonowały w Polsce  od czasu bezkr�lewia w 1763 roku, oraz usunięcia z tronu traktowanego jako zdrajcy i poplecznika carowej Katarzyny kr�la polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, w tym zniesienia wszystkich ustaw od 1764 (zwł. narzuconego narzuconego przez Rosję na sejmie 1767�1768 r�wnouprawnienia dysydent�w), i w swoim "Akcie założenia konfederacji" stanęła w obronie "świętej wiary" i wolności szlacheckiej.  Wśr�d tw�rc�w i założycieli konfederacji barskiej było wielu magnat�w, między innymi J�zef Pułaski i jego syn Kazimierz, p�źniejszy bohater wojny o niepodległość, A.S. Krasiński, J. Mniszech, J.K. Potocki, p�źniejszy marszałek związku wojsk M. Krasiński, zaś do uczestnik�w powstania należeli m.in. karmelita i religijny przyw�dca powstania ks. Marek Jandołowicz, jezuita ks. Skarga i tw�rca polskiego hymnu narodowego J�zef Wybicki. Konfederacja była raczej symbolicznie wspierana przez Francję, skąd płynęły niewielkie   pieniądze oraz broń i instruktorzy wojskowi, a także początkowo przez Austrię, kt�ra pozwalała tworzyć bazy na swoim terytorium, oraz Saksonię, Prusy i przez znajdującą się w stanie wojny z Rosja Turcję.

21 czerwca 1768 roku zostaje wydany w Krakowie pod przewodnictwem marszałka wojew�dztwa krakowskiego i zarazem stolnika ziemi stężyckiej, akt zawiązania konfederacji krakowskiej, na mocy kt�rej ziemia krakowska poparła program związku barskiego. W 1768 roku konfederacja szybko rozprzestrzenia się  na  Małopolskę, Wielkopolskę i Ukrainę, w 1769 roku obejmuje Litwę. Wojska konfederacji, kt�rw walczyły przeciwko regularnym wojskom rosyjskim i kr�lewskim tworzone były spontanicznie i składały się gł�wnie z ochotnik�w szlacheckich, milicji magnackich i żołnierzy chorągwi komputowych.

Walki na Ukrainie trwały od kwietnia 1768 i zakończyły się 20 czerwca zdobyciem Baru i przejściem resztek wojsk konfederackich do Mołdawii. Pod naciskiem wojsk carskich konfederaci barscy po początkowych sukcesach wycofują się przez Mołdawię i Litwę do Korony i Małopolski. Wybuch wojny rosyjsko-tureckiej i wycofanie części wojsk rosyjskich z Polski spowodowało odrodzenie w 1769 konfederacji w Małopolsce i Wielkopolsce. Dochodzi do walk pod Lwowem i Leskiem, na zamku odrzykońskim (tzw. Kamieńcem) koło Krosna, w Samoklęskach, w Dębowcu, a następnie juz w końcowej fazie w Krakowie, Tyńcu i w obronie Czestochowy.

W kwietniu 1769 roku w obozie pod Muszynką powstaje małopolski ośrodek konfederacji barskiej. Region Podkarpacia nabiera jednak szczeg�lnego znaczenia w planach konfederat�w od stycznia 1770 roku, kiedy w Preszowie na Słowacji, a następnie w Cieszynie ulokowało się dow�dztwo powstania. Jako teren szczeg�lnie korzystnie położony i z natury obronny, a ponadto oferujący bezpieczne zaplecze dla przegrupowania wojsk rejon Beskidu Niskiego staje się centrum działań wojennych. W obliczu zwiększonego zagrożenia ze strony rosyjskiej na przestrzeni kr�tkiego czasu powstaje cały szereg umocnionych oboz�w konfederat�w w okolicy Barwinka, Blechnarki, Czeremchy, Grabu, Izb, Koniecznej, Muszynki i Radoszyc, umożliwiającymi m.in. szybkie porozumiewanie się przy pomocy flag sygnałowych (według tradycji tzw. "Chorągiewka Pułaskiego") pomiędzy Blecharką i Izbami. Zbudowany przez starościca winnickiego Adama Parysa ob�z nad Izbami staje sie gł�wną bazą wypadową Kazimierza Pułaskiego, skąd konfederaci organizują dalekie wypady i po stoczonych walkach przygotowują się do kolejnych potyczek.

Sytuacja ulega zdecydowanej zmianie w obliczu zmiany początkowo przychylnej powstaniu postawy Austrii i dojrzewania u obu sąsiad�w plan�w rozbior�w Polski, kiedy z jednej strony korpus generała Esterhazy'ego otrzymuje zadanie kontrolowania konfederat�w, a zarazem nie wpuszczania Rosjan na teren Austrii, zaś z drugiej w lipcu 1770 roku w kierunku Beskidu wyrusza ze swoim wojskiem rosyjski generał Drewicz. Momentem zwrotnym staje się bitwa pod Blechnarką. Dochodzi w�wczas faktycznie do wsp�lnej akcji wojsk austriackich i rosyjskich, kiedy Drewicz przekupiwszy austriackiego rotmistrza obchodzi konfederat�w od tyłu i zadaje im poważne straty już na terytorium austriackim, niszcząc przy tej okazji ob�z nad Blechnarką. Ostateczny cios powstaniu zadaje zajęcie przez wojska rosyjskie 18 sierpnia 1772 roku klasztoru na Jasnej G�rze, jako symbolu kultu maryjnego.

Po klęsce tysiące (według szacunk�w około 5 000) uczestnik�w i sympatyk�w konfederat�w zostaje aresztowanych i zesłanych na Sybir, znaczną liczbę wcielono przymusowo do armii carskiej, pozostali schodzą do podziemi bądź jak Kazimierz Pułaski udaje się na emigrację. Spośr�d pozostałych  część  konfederat�w z Litwy i Podlasia zatrzymuje się - za cichą aprobata władz austriackich w Dębowcu i okolicy, chroniąc się u krewnych bądź żeniąc się i osiedlając na stałe. To chyba nie przypadek, że właśnie w Dębowcu powstaje w 1772 roku najstarsza polska gwardia narodowa, kt�ra pod nazwą Gwardii Dębowieckiej pielęgnuje wartości narodowościowe i bierze czynny udział w kolejnych powstaniach narodowych  oraz w Legionach Polskich poczas wojen napoleońskich.  

Sama gwardia z Dębowca chlubnie wpisała sie w tradycję walk narodowo-wyzwoleńczych 19 wieku, a jej członkowie brali udział w powstaniu listopadowym, następnie w powstaniu styczniowym oraz w Legionach Polskich poczas wojen napoleońskich. Jej sztandar z  orłem Polski, szyty srebrną nicią w 1848 roku, a po drugiej stronie z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, został w roku 1863 po powstaniu styczniowym zamurowany w nyży kapliczki "Mikołajka", a następnie owinięty w materiał schowany w zakamarku za wielkim ołtarzem w kościele parfialnym, gdzie znalazł go przypadkowo w roku 1900 tutejszy kościelny Tomasz Kmiecik. W 19 wieku na czele gwardii stali kolejno Jakub Pankiewicz (zm. w r. 1846), nastepnie Wojciech Mastej, Andrzej Watulewicz, Aleksander Sochacki, Tomasz Pawłowski, Jan Pankiewicz, Franciszek Pankiewicz (syn Jana, ur. 1869), Aleksy Mastej, Jan Pankiewicz (syn J�zefa), Wojciech Harnecki, Jan Pankiewicz (syn Franciszka).

opracowano m.in. na podstawie tekst�w ks. Aleksandra Szerlągowskiego, ks. Jan Zbigniewa Czudry, Andrzeja Dziedzica, Andrzeja Wasiaka, odnośnej literatury przedmiotu i materiał�w własnych